Ðược mệnh danh là "Viên ngọc xanh", hồ Ba Bể rộng khoảng 500 ha có độ sâu từ 17 đến 23 mét là nơi cư trú của 105 loài cá nước ngọt - số lượng loài cá phong phú nhất so với các hồ khác ở nước ta, trong đó có cá cóc bụng hoa, một loài đặc hữu đến nay mới chỉ phát hiện ở hồ này. Vườn quốc gia Ba Bể rộng hơn 10.000ha, trung tâm là hồ Ba Bể, là một phức hệ bao gồm hồ, sông, suối, rừng trên núi đá vôi, tạo ra vùng khí hậu điển hình, ôn hòa, mùa hè mát mẻ. Hồ Ba Bể được công nhận là vườn di sản ASEAN; là khu đất ngập nước (RAMSAR) thứ ba ở nước ta và cũng là di tích thắng cảnh quốc gia đặc biệt. 

Nằm giữa núi rừng Việt Bắc, hệ thống giao thông đường bộ hoàn thiện, được nâng cấp, từ Hà Nội, Thái Nguyên lên, Cao Bằng xuống, Lạng Sơn và Tuyên Quang sang thuận tiện nên khách du lịch đến với hồ Ba Bể ngày càng tăng. Năm 2012, có khoảng 30 nghìn lượt khách, năm 2013, có gần 35 nghìn lượt khách trong nước và quốc tế, trong đó có từ 20 đến 25% là khách quốc tế. 

Nhằm giúp người dân vùng hồ có thu nhập từ hoạt động du lịch và đáp ứng nhu cầu ăn, nghỉ, du lịch tại cộng đồng của khách tham quan, những năm qua, các cấp chính quyền, các ngành chức năng ở địa phương cố gắng tạo điều kiện cho nhân dân tham gia khai thác du lịch hồ Ba Bể. Tỉnh Bắc Kạn thực hiện dự án bảo tồn nhà sàn của đồng bào dân tộc Tày, bản Pác Ngòi bên hồ Ba Bể; xây dựng đội văn nghệ cộng đồng bản Pác Ngòi chuyên biểu diễn các làn điệu dân ca của đồng bào dân tộc Tày mỗi khi du khách yêu cầu; đưa nhân dân vùng hồ đi tham quan, học tập phát triển du lịch cộng đồng ở nhiều tỉnh Tây Bắc... 

Chủ tịch UBND xã Nam Mẫu Nguyễn Thị Hằng chia sẻ: "Chung quanh hồ Ba Bể có ba bản đồng bào dân tộc thiểu số làm các dịch vụ du lịch, như nhà nghỉ, phục vụ ăn uống tại tại cộng đồng; lái thuyền, xuồng đưa khách tham quan khu vực hồ, đánh bắt cá, khai thác nông lâm sản, chăn nuôi lợn, gà bản địa bán cho các nhà hàng, cơ sở ăn uống phục vụ du khách... Các dịch vụ này mang lại thu nhập thường xuyên, có nhiều hộ thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi tháng". Hợp tác xã xuồng Nam Mẫu hoạt động nền nếp, hiện có gần 90 thuyền, xuồng chuyên đưa du khách tham quan các điểm du lịch khu vực hồ Ba Bể, thường xuyên giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động với thu nhập mỗi tháng ba, bốn triệu đồng/xuồng, vào mùa du lịch có thu nhập cao hơn. 

Bản Pác Ngòi với 86 hộ cư trú trong những ngôi nhà sàn truyền thống, thấp thoáng bên hồ Ba Bể thơ mộng, đến nay hơn 20 hộ có nhà nghỉ, phục vụ ăn uống tại chỗ. Các nhà nghỉ cộng đồng tại bản Pác Ngòi là những ngôi nhà sàn đặc trưng từ bao đời nay của đồng bào dân tộc Tày, bề ngoài trông đơn sơ, mộc mạc, nhưng chắc chắn, sạch sẽ và đều đáp ứng những nhu cầu cơ bản của khách du lịch. Bà con duy trì dệt thổ cẩm, nấu rượu thủ công, đan lát, chài lưới trên hồ, đàn hát dân ca trong những ngôi nhà sàn truyền thống. Ðược trải nghiệm, tham gia nấu nướng, chế biến, thưởng thức những món ăn của người dân tộc Tày như thịt lợn quay, cá hồ nướng, măng rừng, các loại rau rừng, nhấm nháp ly rượu ngô men lá thơm lừng với giá cả hợp lý quanh bếp lửa bập bùng bên hồ Ba Bể trong xanh, cảnh hồ nước, núi rừng hùng vĩ khoáng đạt làm cho du khách thấy thảnh thơi mỗi lần du lịch cộng đồng bản Pác Ngòi. 

Tham gia phát triển du lịch hồ Ba Bể, người dân các thôn, bản vùng hồ có việc làm, thu nhập thường xuyên để phát triển kinh tế, đến nay cơ bản đã không còn hộ nghèo. Tỉnh Bắc Kạn vừa công bố quy hoạch xây dựng khu du lịch hồ Ba Bể, là cơ sở thu hút đầu tư nhằm xây dựng nơi đây thành khu du lịch cảnh quan, nghỉ dưỡng có chất lượng. Trong đó, cộng đồng các dân tộc ở địa phương sẽ được phát huy để cùng chung tay phát triển và hưởng lợi từ du lịch hồ Ba Bể.